عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن تشریح رویکرد نظری اسلام و حکمرانی امور خیر، بر استفاده از فناوری‌های نوین به ویژه بلاک‌چین در توسعه امور خیر و جذب حداکثری مشارکت مردم تأکید کرد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد آلاء به نقل از ایکنا، سومین همایش ملی خیر ماندگار با عنوان «مطالعه و ارزیابی نظام حکمرانی امور خیر در ایران» به همت بنیاد خیریه راهبری آلاء، دانشگاه اصفهان، سازمان اوقاف و امور خیریه و خبرگزاری ایکنا ۱۲ اسفند سال جاری برگزار می‌شود. در همین راستا، پیش‌همایش دوم آن امروز، پنجشنبه ۲۴ مهرماه به صورت وبینار برگزار شد.
این جلسه از درگاه‌هایی همچون شبکه اینستاگرام به نشانی khairemandegar و آپارات به نشانی khairemandegar/live پخش شد، سیدمرتضی نبوی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس مؤسسه مطالعات راهبردی توسعه به تشریح موضوع «اسلام و حکمرانی امر خیر؛ رویکردی نظری» پرداخت.
وی سخنانش را با واژه‌شناسی خیر آغاز کرد و با استناد به آیات قرآن گفت: خیر بر دو قسم است خیر مطلق و خیر مقید. خیر مطلق نزد همه پسندیده است مثل بهشت که در این خصوص حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: آن چیزی که بعد از آن آتش و جهنم باشد آن خیر نیست و هیچ چیزی که مقدمه بهشت باشد، شر نیست. لذا سختی‌های زیادی که ممکن است در این دنیا داشته باشیم و مقدمه زندگی جاودانه در بهشت هستند، عنوان خیر دارند. پس باید با سختی‌ها مواجه شویم تا به هدف اصلی و خیر مطلق برسیم. این حدیث رویکرد اسلام را به خیر نشان می‌دهد.
نبوی درباره قسم دوم خیر یعنی خیر مقید یا نسبی گفت: چیزی که برای فردی خیر است و برای دیگری شر محسوب می‌شود، خیر نسبی می‌گویند. مثل اموال که برخی از آن برای امور خیر استفاده می‌کنند و برخی دیگر با اموالشان دست به کارهای شر می‌زنند. خداوند در آیه ۱۸۰ سوره بقره، مالی که از راه حلال به صورت گسترده تهیه و برای بقیه به ارث می‌گذارید، خیر عنوان کرده است. در سوره مؤمنون آیه ۵۵ و ۵۶ نیز بیان می‌کند که: «آیا مى‌پندارند که آنچه از مال و پسران که بدیشان مدد مىدهیم؛ [از آن روى است که] مىخواهیم به سودشان در خیرات شتاب ورزیم [نه] بلکه نمىفهمند». در این آیه خداوند ثروت و مال را وسیله آزمایش معرفی کرده است.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با تأکید بر اینکه در اسلام مال در صورتی خیر است که زیاد و حلال باشد، گفت: در منابع اسلامی خیر و شر هم به صورت اسم و هم به صورت صفت تفضیلی به کار می‌رود. امور خیر از دیدگاه اسلام متولی دارد و باید در امت افرادی باشند که مردم را به این مسئله تشویق کنند.
وی به آیه ۱۸۴ سوره بقره که در آن خیر به صورت صفت به کار رفته است، اشاره کرد و گفت: در این آیه روزه به عنوان خیر مطرح شده است و گاهی نیز در قرآن خیر در مقابل «ضُر» مطرح شده است، مثل آیه ۱۷ سوره انعام که خداوند می‌فرماید: «وَإِنْ یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِنْ یَمْسَسْکَ بِخَیْرٍ فَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ و اگر خدا به تو زیانى برساند کسى جز او برطرف‌کننده آن نیست و اگر خیرى به تو برساند پس او بر هر چیزى تواناست».
نبوی با اشاره به اینکه کلمه اختیار هم از ریشه خیر است، گفت: اختیار یعنی انتخابی که باعث خیر می‌شود. در قرآن کلمات زیادی است که مترادف امر خیر هستند مثل کلمه ایثار، احسان، نذر، قرض‌الحسنه، انفاق و حتی یکسری حقوق واجب مثل خمس و زکات و البته کلمه «بّر» که به معنای گسترش در کارهای خیر است. در اسلام مفهوم وقف نیز که منشأ خیرات زیادی بوده نیز به عنوان خیر مطرح شده است.
وی به آیه ۱۷۷ سوره بقره که می‌فرماید: «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاهَ وَآتَى الزَّکَاهَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ؛ نیکوکارى آن نیست که روى خود را به سوى مشرق و [یا] مغرب بگردانید بلکه نیکى آن است که کسى به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب [آسمانى] و پیامبران ایمان آورد و مال [خود] را با وجود دوست داشتنش به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راهماندگان و گدایان و در [راه آزاد کردن] بندگان بدهد و نماز را برپاى دارد و زکات را بدهد و آنان که چون عهد بندند به عهد خود وفادارانند و در سختى و زیان و به هنگام جنگ شکیبایانند آنانند کسانى که راست گفتهاند و آنان همان پرهیزکارانند»، نیز اشاره کرد و گفت: اگر کسی این ویژگی‌ها که خیر هستند، داشته باشد، اهل تقوا است.
نبوی به آیه ۹۲ سوره آل عمران که در آن مطرح شده آن چیزهایی که دوست دارد، انفاق کنید، اشاره کرد و گفت: این رفتار، انسان را تربیت می‌کند.
وی بر دستور اسلام مبنی بر سازماندهی و تعاون در کار خیر نیز تأکید کرد و گفت: خداوند در بخشی از آیه دوم سوره مائده می‌فرماید: «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ؛ و در نیکوکارى و پرهیزکارى با یکدیگر همکارى کنید و در گناه و تعدى دستیار هم نشوید و از خدا پروا کنید که خدا سخت کیفر است». بر همین مبنا امامت که در جامعه ما محور همه امور است محور امر حکمرانی و امر خیر نیز هست. در آیه ۷۳ سوره انبیاء نیز خداوند می‌فرماید: «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاهِ وَإِیتَاءَ الزَّکَاهِ وَکَانُوا لَنَا عَابِدِینَ؛ و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند و به ایشان انجام دادن کارهاى نیک و برپاداشتن نماز و دادن زکات را وحى کردیم و آنان پرستنده ما بودند». پس امامان ما محور اقامه نماز، پرداخت زکات و … هستند.
وی اضافه کرد: در آخرین آیه سوره آل عمران نیز توصیه شده است که اى کسانى که ایمان آوردهاید، صبر کنید و ایستادگى ورزید و مرزها را نگهبانى کنید و از خدا پروا نمایید، امید است که رستگار شوید که بر مبنای این آیه، رستگاری در پی برقراری ارتباط با محور امامت محقق خواهد شد. اکنون نیز در حوادث کرونا با محوریت رهبر معظم انقلاب جامعه بود که کمک‌های مؤمنانه شکل گرفت.
نبوی گفت: از آیات فوق می‌توان گفتمان بّر و خیری را استنتاج کرد که اصل آن امامت است و ایمان و علم، اقامه نماز، وفای به عهدها، انفاق آنچه دوست داریم، ادای آنچه بر گردن داریم، صبر، استقامت، تعاون و کمک به هم و … حول بحث امامت شکل می‌گیرند.
۸ ویژگی حکمرانی خوب
وی در تعریف حکمرانی نیز گفت: حکمرانی به فرایند تصمیم‌گیری گفته می‌شود. حکمرانی خوب باید هشت ویژگی داشته باشد که شامل ایجاد مشارکت افراد، اجماع، پاسخگویی و شفافیت، مسئولیت‌پذیری، کارآمدی، عدالت فراگیر و تابع قانون بودن است.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: در حکمرانی امر خیر، به دنبال مشارکت حداکثری هستیم و اگر امروزه بخواهیم این مشارکت حداکثری را ایجاد کنیم، می‌توانیم از فناوری‌های جدید مانند بلاک‌چین به خوبی بهره برده و زمینه توسعه آن را نه تنها در ایران بلکه در سطح دنیا فراهم کنیم.
وی تشریح کرد: با توجه به ویژگی‌ها، امکان مقابله با پول‌شویی را ایجاد می‌کند، مرکزیت‌زدا است و نیازی به مرکز، ساختمان و حسابداری متمرکز ندارد و خودش دفتر متمرکزی را ایجاد می‌کند و همه کارهای خیر را می‌توان داخل آن وارد کرد؛ به این ترتیب اعتماد و سرمایه اجتماعی بالا می‌رود، کار تسهیل و هزینه‌ها کاهش پیدا کرده و امکان ارتباطات گسترده جهانی را در عین ممانعت از سوء استفاده فراهم می‌کند.
|
